Telif Hakkı Nedir?
Kişinin her türlü fikri emeği ile
meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.
Telif Haklarının Özellikleri
•
Telif Hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Fikir ve sanat
eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar.
•
Telif hakları soyut niteliğe sahiptir. Telif hakları ile koruma altına
alınan, insan düşüncesinin yarattığı maddi olmayan mallardır. Telif hakları
somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir varlık ve hukuki değere sahiptir.
•
Telif haklarında ülkesellik ilkesi geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep
ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir.
•
Mutlak hak niteliğine sahiptir. Telif hakları herkese karşı ileri
sürülebilirler. Ancak toplum menfaatinin korunması gibi nedenlerle bu mutlak
hakka çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Mutlak hakka getirilen
sınırlandırmalar: Kamu düzeni, genel ahlak, kamu yararı gibi sebeplerle
getirilen sınırlamalar ve hususi menfaat (şahsi kullanım vs.) yararına
getirilen istisnalardan oluşmaktadır. (Örneğin, bir eserin kâr amacı
güdülmeksizin, şahsi kullanım amacıyla çoğaltılabilmesi mümkündür.)
•
Fikri mülkiyet hakları belli bir süre boyunca korunurlar.(fikir ve sanat
eserlerinde 70 yıl vs.) Fikir ürünleri somutlaştıkları eşyadan ayrı ve bağımsız
bir hukuki statüye sahiptir.
•
Fikri ürünler özel kanun, tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde
düzenlenmektedirler.
Telif Haklarının Tarihsel Gelişimi
İlk ve Ortaçağ Dönemi
O dönemlerde fikir ürünlerinin
korunmasına ilişkin olarak, “Bir şeyin aslına sahip olan kimse, onun
teferruatına da sahip olur.” ilkesi benimsenmiştir.Eseri üretenin, iktisaden
veya manevi yönden korunmasına da gerek duyulmuyordu.
İmtiyazlar Dönemi
Fikri haklara ilişkin ilk
düzenlemeler, matbaanın icadıyla başlamaktadır. Bu nedenle, matbaanın icadı,
fikri hakların gelişimi açısından bir dönüm noktası olarak kabul
edilmektedir.Matbaanın icadıyla birlikte, eserler, sayısız olarak çoğaltılmaya
başlamış, bu yolla kazanç elde eden müteşebbis bir sınıf doğmuş ve bunun sonucu
olarak da fikri haklar alanında hukuki koruma ihtiyacı doğmuştur.
Fikri haklar alanındaki ilk
düzenlemeler, idari otoritelerin emirleri ile verilen basım imtiyazları
şeklinde ortaya çıkmış ancak imtiyazlar giderek yayınevi mülkiyeti denilen ve
eser sahibinin hakkını bertaraf eden bir aşamaya ulaşmıştır.
Eser sahiplerini koruyan ilk kanun,
İngiliz Parlamentosu tarafından 1709’da kabul edilen “Kraliçe Anne Kanunu” (The
Statute of Anne) adını taşıyan kanundur.
Türkiye’de Telif Haklarının Tarihsel
Gelişimi
İlk Türk matbaasının 1727’de kurulmuş
olması nedeniyle telif hakları alanında Batıdaki gelişmeler yaklaşık 300 yıl
gecikme ile takip edilebilmiştir. Ülkemizde, Osmanlı döneminde telif hakkıyla ilgili
ilk hukuki düzenleme 1857 tarihli Telif Nizamnamesidir.
Gerçek anlamda ilk fikir ve sanat
eserleri kanunu olan “Hakkı Telif Kanunu” 8 Mayıs 1910 tarihinde
çıkarılmıştır.Hakkı Telif Kanunu ise Milli Eğitim Bakanlığı’nın talebi ve
İstanbul Hukuk Fakültesi’nin de talimatı üzerine, Prof.Hırsch tarafından
hazırlanan 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun yürürlük tarihi olan
1 Ocak 1952 tarihine kadar yürürlükte kalarak, Türk kültür ve sanat yaşamını
belirleyecek olan bir kanun olarak yürürlüğe konulmuş ve Kanunun 14 üncü maddesi ile çeviri bütünüyle serbest
bırakılmıştır.
Gerek 1910 tarihli Hakkı Telif Kanunu
gerekse Türkiye’nin 1886 Bern Sözleşmesi’nin 1948 belgesine katılmasını
gerçekleştiren 5777 sayılı kanun, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1952 tarihine kadar uluslararası alandaki
gelişime uzak kalmıştır.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu ise Profesör Ernst Hirsch tarafından hazırlanmış ve 1952 yılında
yürürlüğe girmiştir.
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanununun Düzenleme Alanı
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanununda telif haklarının aşağıda belirtilen temel unsurları düzenlenmektedir.
• ESER
• ESER SAHİBİ
• ESER SAHİBİNİN HAKLARI
• KORUMA SÜRELERİ
• ESER SAHİBİNİN HAKLARINA İLİŞKİN
İSTİSNA VE KISITLAMALAR
• MESLEK BİRLİKLERİ
• HAKLARIN DEVRİ (SÖZLEŞMELER)
• BAĞLANTI HAKLAR
• İHLAL VE YAPTIRIMLAR
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder